Bedreigde vogels in Nederland

De afgelopen eeuw zijn er negen vogels verdwenen als broedvogel in Nederland. Voor zeker tien dreigt op korte termijn hetzelfde lot. Uit het boek Bedreigde vogels in Nederland, dat vandaag verschijnt, blijkt de belangrijkste reden hiervoor de vernietiging van leefgebieden en het verdwijnen van insecten te zijn. Maar het boek laat ook zien dat het tij te keren is als er niet langer wordt getreuzeld.

De gemeenteraad heeft in oktober 2018 een motie van Pro Krimpenerwaard gesteund om een insecten stimulerend beleid te voeren. De raad heeft de eerste stappen gezet in het belang van het herstel van de natuur en dus de vogelpopulatie. Denk hierbij aan de gebiedsovereenkomst (versterken van natuur op de natte gebieden en agrarische bedrijven verplaatsen naar de drogere delen), het vernatten van het buitengebied en het aaneenschakelen van natuurgebieden. Maar we zijn er nog lang niet!

Het boek Bedreigde Vogels in Nederland laat zien dat de grote veranderingen in ons land van de afgelopen decennia enorme effecten op de vogelbevolking hebben gehad. In vrijwel alle leefgebieden, van het stedelijk gebied tot moeras, hei en duin, zijn veel soorten ernstig in aantal achteruitgegaan, verdwenen of op het punt te verdwijnen uit Nederland.

Het meest dramatisch is de situatie in het boerenland. Het hele agrarische deel van Nederland is sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw op de kop gegaan. Als gevolg van ruilverkavelingen en rationalisering in de landbouw zijn duizenden kilometers houtwallen opgeruimd, vrijwel al het kruidenrijk grasland omgezet in raaigras en sloten dichtgegooid en werd de grondwaterstand vaak drastisch omlaag gebracht. Daarbij nam de veestapel toe, maakte gewassen als rogge en gerst plaats voor mais en deden kunstmest en pesticiden in de vorige eeuw hun intrede. Als gevolg hiervan zijn vrijwel alle vogels die afhankelijk zijn van het boerenland bedreigd. Hun levensbasis is uitgehold: het bodemleven is gedecimeerd en waar zijn de bloemen, bijen, vlinders en vele andere insecten gebleven.

Het boek geeft adviezen hoe het tij te keren

Met een reeks generieke maatregelen, zoals het terugdringen van het gebruik van pesticiden en gerichte maatregelen op landschapsniveau is volgens het boek de negatieve trend te keren. Daarbij gaat het deels om lange termijn maatregelen zoals het terugbrengen van dynamiek in moerassen, maar ook hele eenvoudige en direct uitvoerbare maatregelen. Bijvoorbeeld het creëren van bloemrijke stroken langs akkers en flauwe oevers bij sloten.

Maar ook weidevogels zoals de nationale vogel de grutto dreigen met ongewijzigd beleid uit te sterven als broedvogel in Nederland

Robert Kwak

Zomertortel op het punt van verdwijnen

Hoofdauteur Robert Kwak van Vogelbescherming geeft aan dat zonder verdergaande maatregelen er de komende decennia meerdere vogelsoorten in ons land dreigen uit te sterven als broedvogel. Kwak: “Grote kanshebber om de eerstvolgende te zijn is de zomertortel.” Een kleine duif die overwintert in Afrika en in Europa broedt. De soort is sinds jaren vijftig van de vorige eeuw met meer dan 90% achteruitgegaan. Die achteruitgang zet zich de afgelopen tien jaar versneld voort. Kwak: “Maar ook weidevogels zoals de nationale vogel de grutto dreigen met ongewijzigd beleid uit te sterven als broedvogel in Nederland, of nog in minimale aantallen in enkele reservaten te overleven.”

Toch is Kwak niet alleen maar pessimistisch: “We laten in het boek zien dat er heel veel verbeterd kan worden. Alleen we moeten niet langer treuzelen en ons niet alleen op natuurgebieden richten. Ook, of misschien wel juist, in de stad en in het boerenland kunnen we successen behalen. Daar kunnen we met gerichte maatregelen een basiskwaliteit voor natuur realiseren waardoor hele gewone vogelsoorten als zwaluwen en leeuweriken voor ons land behouden blijven.”